رانیتیدین دارویی برای کاهش سطح اسید معده است. این دارو برای اولین بار در سال 1977 در انگلستان ساخته شد و با نام تجاری زانتاک در بسیاری از کشورها عرضه می‌شود. روز اول آپریل 2020، سازمان غذا و داروی آمریکا دستور به جمع آوری تمام انواع رانیتیدین از بازار داد. داروی رانیتیدین در ایران نیز از روز 24 فروردین سال 1399 از بازار دارویی جمع آوری شد. هر چند خرید رانیتیدین در ایران به نسخه نیاز دارد، اما این دارو در ایالات متحده دارویی بدون نسخه محسوب می‌شود.
دلیل جمع آوری رانیتیدین چیست؟
ماده‌ای به نام ان-نیتروسودیمتیلامین (N-Nitrosodimethylamine) یا ان دی ام اِی (NDMA) در داروی رانیتیدین به میزان بسیار کمی وجود دارد. ان دی ام ای ماده‌ای به احتمال زیاد سرطان‌زا است. این ماده بعضا در آب آشامیدنی، گوشت‌های فرآوری‌شده و بعضی سبزیجات وجود دارد.
مقادیر کم ان دی ام ای سرطان‌زا نیستند، اما مصرف دائمی مقادیر بیشتری از آن ممکن است موجب افزایش میزان سرطان در انسان شود. تا به حال بیشتر تحقیقات در مورد ان دی ام ای بر روی حیوانات انجام شده و تحقیقات بر روی انسان‌ها کمتر بوده است.
هر چند نمونه‌های سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) دارای میزان قابل قبولی از ان دی ام ای بودند، اما نگرانی این سازمان از بالا رفتن سطح ان دی ام ای در رانیتیدین پس از گذشتن تاریخ انقضا است.
عامل دیگری که در ایجاد ان دی ام ای در رانیتیدین اثرگذار تشخیص داده شده، نگهداری دارو در گرما است. هر چند سازمان غذا و داروی ایالات متحده نتایج دقیق تحقیقاتش را منتشر نکرده، اما نتایج اولیه به همراه وجود داروهای جایگزین مانند سایمتیدین و فاموتیدین و البته رعایت جانب احتیاط از سوی این سازمان، موجب صدور دستور برای انهدام و جلوگیری از فروش این دارو به عموم شده است.
آیا رانیتیدین تنها داروی حاوی NDMA است؟
خیر. پیشتر، بعضی از برندهای داروهای کنترل فشار خون مانند لوزارتان، والسارتان و ایربسارتان هم به دلیل وجود ان دی ام ای از بازار ایالات متحده جمع آوری شده بودند. در سال 2018، وجود ان دی ام ای تنها در داروهای تولید شده در دو کارخانه در چین و هند تایید شده بود و داروهای تولید شده در این کارخانه‌ها در سال 2019 از بازار جمع آوری شدند. سازمان غذا و داروی ایالات متحده در مورد والسارتان برآورد می‌کند اگر 8,000 نفر چهار سال به صورت متداوم هر روز بالاترین دوز والسارتان را مصرف کنند، یک مورد اضافه سرطان طی حیات این افراد برایشان اتفاق خواهد افتاد.
حال چه باید کرد؟
همان‌طور که انتظار می‌رفت، سازمان غذا و داروی ایران نیز در پی انتشار مقالات علمی مبنی بر افزایش NDMA در داروی رانیتیدین، دستور جمع آوری آن را صادر کرد. می‌توانید بیانیه سازمان غذا و داروی ایران را در خصوص جمع آوری این دارو در اینجا مطالعه کنید. توصیه می‌شود اگر رانیتیدین مصرف می‌کنید، بلافاصله مصرف آن را متوقف کنید و در مورد مصرف رانیتیدین، لوسارتان، والسارتان و ایبرسارتان با پزشک خود مشورت کنید. از مصرف داروهای تاریخ گذشته خودداری کنید و داروها را در شرایط مناسب مطابق دستورالعمل نوشته شده بر روی آنها نگهداری کنید.
